Lợi ích của việc vệ sinh an toàn thực phẩm (viết tắt: VSATTP) là việc đảm bảo an toàn thực phẩm trong suốt quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản và tiêu thụ, nhằm giữ cho thực phẩm sạch và không nhiễm các tác nhân gây hại. Đây là nền tảng để bảo vệ sức khỏe con người và chất lượng cuộc sống. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn VSATTP không chỉ giúp ngăn ngừa ngộ độc hay bệnh tật, mà còn mang lại nhiều lợi ích to lớn về kinh tế, pháp lý, xã hội cũng như góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng.
Theo chuyên trang ATVSTP thuộc Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam, khi mọi người được cung cấp thực phẩm sạch, xã hội sẽ có ít người bị bệnh hơn và có nhiều cơ hội phát triển hơn. Bài viết dưới đây sẽ phân tích sâu các lợi ích của việc vệ sinh an toàn thực phẩm từ các khía cạnh: sức khỏe cộng đồng, lợi ích kinh tế, tuân thủ pháp luật, trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững.
Lợi ích đối với sức khỏe cộng đồng
Bảo đảm vệ sinh thực phẩm đem lại lợi ích rõ rệt nhất về mặt sức khỏe cộng đồng. Thực phẩm “bẩn” hoặc nhiễm khuẩn có thể gây ra các vụ ngộ độc tập thể, bệnh truyền qua thực phẩm và thậm chí tử vong. Thống kê cho thấy trong năm 2024, toàn quốc đã ghi nhận 135 vụ ngộ độc thực phẩm làm 4.936 người mắc bệnh và 24 trường hợp tử vong.
Đáng lo ngại, tiêu chảy do thực phẩm không an toàn là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu – ở Việt Nam, các bệnh đường ruột do vi sinh vật (liên quan đến thực phẩm) đứng thứ 2 trong 10 nguyên nhân gây tử vong. Điều này cho thấy nếu không đảm bảo VSATTP, sức khỏe cộng đồng bị đe dọa nghiêm trọng.
Ngược lại, khi thực phẩm được kiểm soát an toàn, người dân sẽ ít mắc bệnh hơn và tránh được các hậu quả lâu dài. Thực phẩm an toàn giúp phòng ngừa ngộ độc cấp tính (như các ca ngộ độc với triệu chứng rõ rệt) cũng như các bệnh mãn tính do tích lũy chất độc hại trong cơ thể (ví dụ: nhiễm kim loại nặng, các chất cấm trong thức ăn có thể dẫn đến ung thư hoặc dị tật).
Đặc biệt với trẻ em, người già và những người có hệ miễn dịch yếu, việc sử dụng thực phẩm sạch và đạt tiêu chuẩn càng quan trọng vì họ dễ tổn thương hơn trước các mối nguy thực phẩm. Bằng cách tuân thủ vệ sinh an toàn thực phẩm, chúng ta đảm bảo mỗi bữa ăn đều lành và sạch – mục tiêu đầu tiên và quan trọng nhất nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Khi cộng đồng khỏe mạnh, gánh nặng y tế giảm xuống và chất lượng cuộc sống được nâng cao.
Lợi ích của việc vệ sinh an toàn thực phẩm: kinh tế và phát triển doanh nghiệp
Một chuỗi cung ứng thực phẩm đảm bảo an toàn sẽ mang lại lợi ích kinh tế to lớn cả ở tầm vi mô (doanh nghiệp, cơ sở sản xuất) lẫn vĩ mô (nền kinh tế quốc gia). Trước hết, doanh nghiệp thực hiện tốt tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm sẽ giảm thiểu rủi ro bị thu hồi sản phẩm hay tiêu hủy hàng hóa do vi phạm chất lượng, qua đó tiết kiệm chi phí đáng kể.
Thực tế, sau khi Việt Nam ban hành Nghị định 15/2018/NĐ-CP đơn giản hóa thủ tục kiểm tra chuyên ngành về ATTP, mỗi doanh nghiệp ngành thực phẩm trung bình tiết kiệm được khoảng 602,5 triệu đồng mỗi năm nhờ giảm thời gian, chi phí tuân thủ. Đặc biệt, có tới 95% lô hàng thuộc diện kiểm tra đã được miễn kiểm tra chuyên ngành về ATTP, giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian thông quan và mở rộng kinh doanh thuận lợi hơn.
Lợi ích kinh tế còn thể hiện ở chỗ môi trường kinh doanh thực phẩm an toàn sẽ thúc đẩy ngành thực phẩm phát triển. Nhờ cải cách và nâng cao an toàn thực phẩm, số lượng doanh nghiệp ngành thực phẩm tại Việt Nam đã tăng lên nhanh chóng, tạo cơ hội việc làm và thu nhập cho hàng chục triệu lao động, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GDP của đất nước.
Thực phẩm an toàn cũng là điều kiện tiên quyết để mở rộng thị trường xuất khẩu – các nông sản, thủy sản đạt kiểm định thực phẩm nghiêm ngặt sẽ đáp ứng được tiêu chuẩn của những thị trường khó tính, qua đó nâng cao uy tín thương hiệu quốc gia và đem ngoại tệ về cho kinh tế trong nước.
Ngoài ra, từ góc độ người tiêu dùng, khi xã hội có niềm tin vào thực phẩm sạch lưu thông trên thị trường, sức mua sẽ tăng lên. Người dân sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm được chứng nhận an toàn, điều này kích thích các nhà sản xuất cải thiện chất lượng và cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy kinh tế phát triển bền vững.
Một lợi ích kinh tế quan trọng khác là giảm gánh nặng chi phí y tế và thiệt hại do các sự cố mất an toàn thực phẩm gây ra. Khi cộng đồng ít bị bệnh vì thực phẩm, ngân sách y tế công cộng tiết kiệm được một khoản lớn chi phí khám chữa bệnh, các doanh nghiệp cũng tránh được tổn thất do công nhân nghỉ làm vì ngộ độc thực phẩm. Nhìn rộng hơn, đảm bảo an toàn thực phẩm góp phần ổn định xã hội, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế – xã hội lâu dài.
Như nhận định của các chuyên gia, VSATTP có ý nghĩa thực tế rất quan trọng trong sự phát triển kinh tế và xã hội, đồng thời bảo vệ môi trường sống của các quốc gia đang phát triển như Việt Nam.
Lợi ích về tuân thủ pháp luật và uy tín doanh nghiệp
Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật về an toàn thực phẩm là yêu cầu bắt buộc đối với mọi cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm. Việc này mang lại lợi ích trực tiếp là giúp doanh nghiệp tránh được các chế tài xử phạt nặng nề của pháp luật.
Hiện nay, khung pháp lý Việt Nam về ATTP (Luật An toàn thực phẩm 2010 và các nghị định hướng dẫn như NĐ 115/2018/NĐ-CP) quy định mức phạt rất cao đối với vi phạm VSATTP – có thể lên đến hàng trăm triệu đồng, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng.
Thống kê từ Bộ Y tế cho thấy chỉ trong 11 tháng năm 2024, các đoàn kiểm tra đã xử lý 9.043 cơ sở vi phạm ATTP, trong đó phạt tiền 6.658 cơ sở với tổng số tiền phạt hơn 33,5 tỷ đồng. Rõ ràng, chi phí của việc không tuân thủ là rất lớn. Do đó, tuân thủ tốt ngay từ đầu giúp doanh nghiệp tránh được nguy cơ bị phạt, bị đình chỉ kinh doanh hoặc mất giấy phép.
Mặt khác, việc đạt được giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP (như minh họa ở hình trên) còn mang lại lợi ích về uy tín và niềm tin cho doanh nghiệp. Một cơ sở có chứng nhận VSATTP đồng nghĩa với việc họ đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn vệ sinh và an toàn trong lĩnh vực của mình.
Điều này tạo sự tin tưởng cho đối tác và khách hàng, nâng cao hình ảnh thương hiệu. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến an toàn thực phẩm nên sẽ ưu tiên lựa chọn những sản phẩm có chứng nhận, tem nhãn chất lượng. Như vậy, doanh nghiệp không chỉ tuân thủ pháp luật mà còn xây dựng được uy tín trên thị trường, tạo lợi thế cạnh tranh dài lâu.
Ngoài ra, tuân thủ VSATTP giúp doanh nghiệp an tâm về pháp lý để tập trung phát triển. Đại diện Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam (đơn vị tư vấn thủ tục ATTP uy tín) cho biết việc đáp ứng các yêu cầu pháp luật và hoàn thiện hồ sơ ATTP sẽ giúp doanh nghiệp vận hành trôi chảy, không bị gián đoạn và có điều kiện mở rộng sản xuất kinh doanh bền vững.
Thực tế, khi không phải lo lắng về nguy cơ vi phạm hay tranh chấp pháp lý, doanh nghiệp có thể dành nguồn lực cho cải tiến sản phẩm và dịch vụ, từ đó phát triển ổn định hơn. Có thể nói, tuân thủ pháp luật về VSATTP vừa là trách nhiệm bắt buộc, vừa là bước đầu tư khôn ngoan cho sự thành công lâu dài của doanh nghiệp.
Lợi ích về trách nhiệm xã hội và niềm tin cộng đồng
Đảm bảo an toàn thực phẩm không chỉ là việc tuân thủ luật pháp mà còn thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và mỗi cá nhân. Cung cấp thực phẩm an toàn cho người tiêu dùng chính là đóng góp thiết thực vào sức khỏe cộng đồng. Doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm nếu đề cao yếu tố VSATTP tức là họ đang đặt lợi ích sức khỏe của khách hàng và cộng đồng lên hàng đầu, thay vì chỉ chạy theo lợi nhuận trước mắt. Đây là một khía cạnh quan trọng của trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) trong ngành thực phẩm.
Khi tất cả các bên cùng ý thức giữ gìn vệ sinh an toàn thực phẩm, đó là lợi ích chung của toàn xã hội chứ không của riêng ai. Mỗi người sản xuất, kinh doanh hay tiêu dùng thực phẩm đều có vai trò trong chuỗi đảm bảo an toàn này. Ví dụ, nếu một người trong gia đình hay cộng đồng được tập huấn về vệ sinh thực phẩm, họ có thể trở thành một “tuyên truyền viên” tích cực, giúp lan tỏa kiến thức và ý thức an toàn thực phẩm đến nhiều người khác.
Dần dần, cả cộng đồng sẽ hình thành thói quen tiêu dùng thực phẩm sạch, nói không với thực phẩm bẩn, tạo ra một môi trường thực phẩm an toàn chung. Điều này giúp giảm gánh nặng bệnh tật cho xã hội và xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh, văn minh.
Về phía doanh nghiệp, việc thực hiện tốt VSATTP sẽ củng cố niềm tin của cộng đồng và khách hàng. Một công ty có trách nhiệm sẽ chủ động công khai thông tin về chất lượng, kiểm nghiệm thực phẩm định kỳ và minh bạch trong nguồn gốc nguyên liệu. Khi xảy ra sự cố (nếu có), họ kịp thời thu hồi sản phẩm và khắc phục, cho thấy thái độ cầu thị và trách nhiệm.
Những hành động như vậy giúp doanh nghiệp ghi điểm trong mắt công chúng, xây dựng được thương hiệu gắn liền với an toàn và đạo đức. Ngược lại, các vụ bê bối thực phẩm bẩn bị phanh phui sẽ khiến người tiêu dùng quay lưng, thậm chí tẩy chay thương hiệu liên quan. Vì thế, đảm bảo an toàn thực phẩm chính là bảo vệ uy tín và phát triển cộng đồng bền vững.
Lãnh đạo Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM từng nhấn mạnh rằng mọi nỗ lực đảm bảo ATTP suy cho cùng “chính là vì lợi ích của người dân, để cộng đồng chúng ta được an tâm và an toàn sử dụng thực phẩm”. Như vậy, lợi ích xã hội lớn nhất của VSATTP là tạo ra một cộng đồng an toàn, nơi mọi người có thể tin tưởng lẫn nhau trong từng bữa ăn hằng ngày.
Góp phần vào phát triển bền vững
Vệ sinh an toàn thực phẩm là một trụ cột quan trọng trong mục tiêu phát triển bền vững. Trước hết, việc kiểm soát tốt ATTP đồng nghĩa với kiểm soát việc sử dụng hóa chất trong nông nghiệp và chế biến. Khi các cơ sở tuân thủ quy định, họ sẽ hạn chế lạm dụng thuốc trừ sâu, kháng sinh, chất bảo quản độc hại…
Nhờ đó, môi trường sinh thái được bảo vệ, đất đai, nguồn nước ít bị ô nhiễm hơn bởi các tồn dư hóa chất. Đây là yếu tố then chốt để phát triển nền nông nghiệp bền vững, hài hòa với môi trường. Thực phẩm an toàn thường đi đôi với các quy trình sản xuất sạch như VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ…, những quy trình này khuyến khích tiết kiệm tài nguyên và bảo tồn hệ sinh thái lâu dài.
Thêm vào đó, an toàn thực phẩm đóng góp trực tiếp vào các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc, đặc biệt là Mục tiêu 3 (Sức khỏe tốt và cuộc sống khỏe mạnh) và Mục tiêu 12 (Tiêu dùng và sản xuất có trách nhiệm). Một xã hội đảm bảo VSATTP sẽ có nguồn nhân lực khỏe mạnh – điều kiện tiên quyết cho phát triển bền vững về kinh tế.
Đồng thời, sản xuất thực phẩm an toàn thường gắn với việc nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm hao hụt, lãng phí trong chuỗi cung ứng, qua đó sử dụng hiệu quả hơn các nguồn lực của xã hội. Khi các doanh nghiệp thực hiện sản xuất sạch và người tiêu dùng ủng hộ sản phẩm bền vững, cả nền kinh tế sẽ chuyển dịch theo hướng tăng trưởng xanh và cạnh tranh lành mạnh.
Cũng cần nhấn mạnh rằng phát triển bền vững không chỉ liên quan môi trường mà còn bao gồm sự bền vững về xã hội và văn hóa. Thực phẩm an toàn, được kiểm soát nguồn gốc, sẽ bảo tồn được các giá trị ẩm thực truyền thống và niềm tin của người dân vào sản phẩm nội địa.
Người nông dân và nhà sản xuất thực phẩm sạch sẽ có sinh kế ổn định hơn, không lo thua lỗ vì “được mùa mất giá” hay bị loại khỏi thị trường do vi phạm ATTP. Về lâu dài, điều này giúp cân bằng phát triển giữa các vùng (khi nông thôn sản xuất thực phẩm an toàn cung cấp cho đô thị), giảm bất bình đẳng và hướng tới một xã hội thịnh vượng, bền vững hơn.
Tóm lại, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm là một phần không thể tách rời của chiến lược phát triển bền vững, bởi nó gắn kết mục tiêu bảo vệ sức khỏe con người, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xã hội một cách hài hòa.